Mindfulness is een begrip wat al snel naar voren komt als je je verdiept in gelukkig leven. Hier en nu aanwezig zijn: zover kom je waarschijnlijk ook nog wel als we ons afvragen wat mindfulness is. Maar wat houdt mindfulness nu precies in? Wat kan je ermee en heeft het iets te maken met religieuze overtuigingen of kan iedereen het doen? Waar leer je mindfulness en wat is het verschil tussen verschillende vormen bij therapieën? Kortom: ‘alles’ over mindfulness lees je hier.
Wat is mindfulness?
Mindfulness is een manier van leven waarbij je je aandacht richt op het huidige moment, zonder oordeel over wat er gebeurt. Het kan verschillende voordelen hebben voor je geestelijke gezondheid en welzijn.
Waarom zou je mindfulness willen leren?
Mindfulness kan om meerdere redenen goed zijn om te beoefenen. Maar eigenlijk heeft iedereen er baat bij. Maar om toch een paar voorbeelden te noemen:
- Vermindert stress en angst. Door je te concentreren op het huidige moment, kun je je geest kalmeren en je zorgen verminderen. Mindfulness kan je ook helpen om beter om te gaan met stressvolle situaties en gevoelens van angst.
- Verbetert de focus en de concentratie. Door regelmatig mindfulness oefeningen te doen, kun je je geest trainen om zich te concentreren op één taak tegelijk en afleiding te verminderen. Dit kan vooral handig zijn voor mensen die vaak afgeleid zijn of moeite hebben met concentratie.
- Verbetert de slaap. Mindfulness oefeningen kunnen helpen om je geest te ontspannen en tot rust te komen, waardoor je beter kunt slapen. Mensen die mindfulness beoefenen, melden vaak dat ze dieper en beter slapen.
- Verhoogt zelfbewustzijn. Mindfulness kan je helpen om jezelf beter te begrijpen en je gedachten en emoties te herkennen. Dit kan je helpen om betere beslissingen te nemen en je relaties te verbeteren.
- Verbetert de algehele gezondheid en welzijn. Door mindfulness te beoefenen, kun je een groter gevoel van rust en kalmte ervaren, wat kan bijdragen aan een betere algehele gezondheid en welzijn.
Waar komt mindfulness vandaan?
Mindfulness heeft zijn wortels in oude meditatietechnieken die duizenden jaren geleden in India werden ontwikkeld. De Boeddha wordt vaak beschouwd als één van de grondleggers van mindfulness, omdat hij meditatie gebruikte als middel om zijn geest te kalmeren en zijn bewustzijn te vergroten. In de Boeddhistische traditie staat mindfulness bekend als ‘sati’, wat opmerkzaamheid betekent.
De moderne vorm van mindfulness waar we het nu over hebben komt echter niet uit India, maar is ontwikkeld door Jon Kabat-Zinn in de jaren 70. Kabat-Zinn was een wetenschapper en professor in de geneeskunde aan de Universiteit van Massachusetts en hij ontwikkelde een programma genaamd Mindfulness-Bases Stress Reduction (MBSR). Dit programma was bedoeld om mensen te helpen om te gaan met stress en chronische pijn door middel van meditatie en andere mindfulness oefeningen.
Sindsdien is de populariteit van MSBR verspreid over de hele wereld en erg populair. Het wordt nu gebruikt om stress te verminderen, de geestelijke gezondheid te bevorderen en de algehele kwaliteit van leven te verbeteren. Mindfulness wordt inmiddels ook omarmd door de gezondheidszorg, het bedrijfsleven en het onderwijs.
Zijn er verschillende soorten mindfulness?
Ja, er zijn verschillende soorten mindfulness. Hoewel de basisprincipes van mindfulness in alle vormen hetzelfde zijn, kunnen de specifieke technieken en toepassingen variëren afhankelijk van de context en het doel van de beoefening. Hier zijn enkele voorbeelden van verschillende soorten mindfulness:
MBSR (Mindfulness-Based Stress Reduction): Dit is een programma dat oorspronkelijk werd ontwikkeld door Dr. Jon Kabat-Zinn in de jaren 70 en dat zich richt op het verminderen van stress en het bevorderen van het welzijn door middel van mindfulness-oefeningen en meditaties.
MBCT (Mindfulness-Based Cognitive Therapy): Dit is een programma dat is ontwikkeld om terugval bij depressie te voorkomen door middel van mindfulness-oefeningen gecombineerd met cognitieve gedragstherapie.
Ook de gebieden waarop je het toepast kunnen verschillen per persoon. Hoewel het natuurlijk mooi is als je het gewoon breed inzet!
Mindful Yoga: Dit is een vorm van yoga die zich richt op het beoefenen van mindfulness terwijl je verschillende yoga-houdingen aanneemt en je ademhaling reguleert.
Mindful eten: Dit is een vorm van mindfulness die zich richt op het aandachtig eten en genieten van voedsel, waarbij de focus ligt op de sensaties in het lichaam, de smaak en de geur van het voedsel.
Mindful bewegen: Dit is een vorm van mindfulness die zich richt op het aandachtig bewegen van het lichaam, bijvoorbeeld tijdens wandelen, joggen, of andere vormen van lichaamsbeweging.
Kortom, er zijn verschillende soorten mindfulness, elk met hun eigen toepassingen en technieken. Het is belangrijk om te kiezen welke vorm van mindfulness het beste bij je past, afhankelijk van je persoonlijke behoeften en doelen.
Wat is MSBR
MSBR staat voor ‘Mindfulness-Based Stress Reduction’. Het programma omvat verschillende meditatie- en mindfulness-oefeningen, evenals lichaamsbeweging, ademhalingsoefeningen en cognitieve technieken om stressvolle gedachten en emoties te beheersen. Het is het programma dat ontwikkeld is door Dr. Jon Kabat-Zinn in de jaren 70.
Wat is MBCT
MBCT staat voor Mindfulness-Based Cognitive Therapy. Het is een gestructureerd programma dat mindfulness-oefeningen combineert met elementen uit de cognitieve therapie. Het programma is ontwikkeld als een behandeling voor mensen met terugkerende depressie, maar het wordt nu ook gebruikt voor andere mentale gezondheidsproblemen zoals angst en stress.
MBCT is gebaseerd op het idee dat onze gedachten en gevoelens onze stemming beïnvloeden. Als we ons bewust worden van onze gedachten en gevoelens, kunnen we leren om hier anders mee om te gaan. Door middel van mindfulness-oefeningen leren deelnemers hun aandacht te richten op het huidige moment, zonder oordeel of afleiding. Dit kan hen helpen om zich bewust te worden van negatieve gedachten en gevoelens en deze te leren herkennen voordat ze een depressie of ander mentaal gezondheidsprobleem veroorzaken.
In het MBCT-programma leren deelnemers ook hoe ze cognitieve therapie kunnen gebruiken om negatieve gedachten en gevoelens te herkennen en te veranderen. Ze leren bijvoorbeeld hoe ze hun negatieve gedachten kunnen onderzoeken en deze kunnen vervangen door positievere en realistischere gedachten.
MBCT is ontwikkeld door Zindel Segal, Mark Williams en John Teasdale en is gebaseerd op het werk van Jon Kabat-Zinn en zijn Mindfulness-Based Stress Reduction programma. Het programma bestaat uit acht wekelijkse sessies van twee uur en deelnemers worden aangemoedigd om thuis regelmatig te oefenen met mindfulness-oefeningen.
Wat is het verschil tussen MSBR en MBCT
Hoewel beide programma’s mindfulness-oefeningen gebruiken, zijn er enkele belangrijke verschillen tussen MBCT en MBSR.
MBCT (Mindfulness-Based Cognitive Therapy) is specifiek ontwikkeld als een behandeling voor terugkerende depressie, maar kan ook worden gebruikt voor andere mentale gezondheidsproblemen zoals angst en stress. MBCT combineert mindfulness-oefeningen met elementen uit de cognitieve therapie, waarbij de focus ligt op het onderzoeken en veranderen van negatieve gedachten en gevoelens.
MBSR (Mindfulness-Based Stress Reduction) daarentegen is oorspronkelijk ontworpen als een algemeen programma voor stressvermindering. Het is een breder programma dan MBCT en richt zich niet specifiek op depressie of andere mentale gezondheidsproblemen. MBSR is bedoeld voor mensen die hun stressniveau willen verminderen en beter willen leren omgaan met stress in hun dagelijks leven. Het programma omvat een breed scala aan mindfulness-oefeningen, zoals lichaamsscan, yoga en meditatie.
Een ander verschil tussen MBCT en MBSR is de duur van het programma. MBCT bestaat uit acht wekelijkse sessies van twee uur, terwijl MBSR meestal acht tot tien wekelijkse sessies van twee tot twee en een half uur bevat.
Heeft mindfulness met religie te maken?
Mindfulness heeft zijn oorsprong in boeddhistische meditatiepraktijken en sommige vormen van mindfulness training kunnen worden geassocieerd met religieuze praktijken en tradities.
Echter, de moderne vorm van mindfulness die momenteel wordt beoefend in de westerse wereld en in de context van de psychologie en de geneeskunde, is ontdaan van de religieuze en culturele aspecten en wordt op een seculiere manier beoefend. Dit betekent dat de praktijk van mindfulness los staat van enige religieuze of spirituele overtuigingen en dat het toegankelijk is voor iedereen, ongeacht zijn of haar geloofsovertuiging.
Is het wetenschappelijk bewezen?
Ja, mindfulness is wetenschappelijk bewezen en er is veel onderzoek gedaan naar de effecten ervan op de gezondheid en het welzijn.
Er zijn vele klinische studies gedaan naar de effecten van mindfulness-based interventies, zoals MBSR (Mindfulness-Based Stress Reduction) en MBCT (Mindfulness-Based Cognitive Therapy), op een breed scala aan gezondheidsproblemen, waaronder depressie, angst, chronische pijn, slapeloosheid en meer.
Uit deze studies is gebleken dat mindfulness een effectieve en veilige aanpak is voor de behandeling van verschillende gezondheidsproblemen en het bevorderen van het algemene welzijn. Bijvoorbeeld, MBSR en MBCT hebben aangetoond dat ze de symptomen van depressie, angst en stress verminderen, de slaapkwaliteit verbeteren, de aandacht en concentratie verbeteren, en meer.
Bovendien hebben hersenonderzoeken, waaronder functionele MRI-scans (fMRI), aangetoond dat mindfulness de activiteit in de prefrontale cortex, de amygdala en andere delen van de hersenen kan veranderen, wat verband houdt met de effecten op de gezondheid en het welzijn.
Wat is het verschil tussen mindfulness en meditatie?
Mindfulness en meditatie zijn nauw met elkaar verbonden, maar er is een subtiel verschil tussen de twee.
Meditatie is een beoefening waarbij men zich richt op één enkel punt van aandacht, zoals de ademhaling, een mantra, een visualisatie of een object. De bedoeling is om de geest te kalmeren en te concentreren. Er zijn verschillende vormen van meditatie, zoals concentratiemeditatie, Vipassana-meditatie en transcendente meditatie.
Mindfulness daarentegen is meer gericht op het ontwikkelen van bewustzijn in het huidige moment, zonder oordeel over wat er gebeurt. Het gaat om het aannemen van een open en nieuwsgierige houding ten opzichte van de eigen ervaringen, emoties en gedachten. Het doel van mindfulness is om je bewust te worden van wat er in het huidige moment gebeurt en om van daaruit betere keuzes te maken voor jezelf.
In de praktijk kan meditatie worden beschouwd als een vorm van mindfulness, omdat meditatie een manier is om jezelf te trainen om in het huidige moment te zijn en de geest te kalmeren. Echter, mindfulness kan ook buiten meditatie om beoefend worden, zoals tijdens dagelijkse activiteiten. Bijvoorbeeld tijdens het wandelen, eten of praten met anderen.
Kortom, meditatie is een beoefening die zich richt op het concentreren van de geest, terwijl mindfulness gericht is op het ontwikkelen van bewustzijn en acceptatie in het huidige moment.
Wat is het verschil tussen mindfulness en yoga?
Mindfulness en yoga zijn twee verschillende beoefeningen die wel enkele overeenkomsten hebben.
Yoga is een lichamelijke en spirituele praktijk die zich richt op het verbinden van lichaam en geest. Het omvat lichamelijke oefeningen (asana’s), ademhalingsoefeningen (pranayama) en meditatie. Het doel van yoga is om het lichaam te versterken, de geest te kalmeren en innerlijke vrede te bereiken. Yoga kan dus worden beschouwd als een holistische benadering van het welzijn.
Mindfulness daarentegen is meer gericht op het ontwikkelen van bewustzijn in het huidige moment, zonder oordeel over wat er gebeurt. Het gaat om het aannemen van een open en nieuwsgierige houding ten opzichte van de eigen ervaringen, emoties en gedachten. Het doel van mindfulness is om je bewust te worden van wat er in het huidige moment gebeurt en om van daaruit betere keuzes te maken voor jezelf.
Hoewel yoga en mindfulness verschillende benaderingen zijn, kunnen ze wel elkaar aanvullen. Veel yoga-oefeningen vereisen aandacht voor de ademhaling, die een belangrijk onderdeel is van mindfulness. Sommige yogastijlen, zoals yin yoga en restorative yoga, leggen ook meer nadruk op ontspanning en mindfulness.
Yoga en mindfulness zijn dus verschillende benaderingen van welzijn, maar ze kunnen wel elkaar aanvullen en synergetisch werken om lichaam en geest in harmonie te brengen.
Hoe gaat een mindfulness training?
Natuurlijk zal iedere opleider of aanbieder zijn eigen invulling hebben, maar vaak zit er wel een structuur in zoals hieronder aangegeven:
Kennismaking: In het begin van de training maak je kennis met de trainer en de andere deelnemers. Er wordt vaak uitgelegd wat mindfulness is en wat je kunt verwachten tijdens de training.
Basisoefeningen: Je begint met eenvoudige mindfulness-oefeningen, zoals ademhalingsoefeningen en bodyscan-meditatie. Deze oefeningen helpen je om meer bewust te worden van je lichaam en je ademhaling en om je aandacht te richten op het huidige moment.
Geleide meditaties: Tijdens de training zul je worden begeleid bij verschillende meditaties, waaronder zitmeditatie en loopmeditatie. Dit helpt je om te leren observeren wat er in het moment gebeurt en om meer afstand te nemen van je gedachten.
Toepassingen in het dagelijks leven: De trainer zal je leren hoe je mindfulness kunt toepassen in je dagelijks leven, bijvoorbeeld bij het doen van huishoudelijke taken of tijdens het eten.
Reflectie en discussie: Er is vaak ruimte voor reflectie en discussie over je ervaringen tijdens de training. Dit helpt je om meer inzicht te krijgen in je eigen denk- en gedragspatronen en om te leren van de ervaringen van anderen.
Een mindfulness training kan variëren van 8 tot 12 weken en bestaat meestal uit wekelijkse bijeenkomsten van 1 tot 2 uur. Naast de groepsbijeenkomsten wordt er van je verwacht dat je dagelijks thuis oefent met mindfulness-oefeningen. Door regelmatig te oefenen, kun je de voordelen van mindfulness ervaren, zoals meer rust en focus, beter omgaan met stress en meer acceptatie van jezelf en anderen.
Ben je dan nog wel met de toekomst bezig?
Ja, het is zeker mogelijk om mindful te leven en toch bezig te zijn met de toekomst. Mindfulness gaat niet over het vermijden van gedachten over de toekomst, maar eerder over het bewust worden van deze gedachten en ze op een gezonde manier te benaderen.
In plaats van zich zorgen te maken over de toekomst, kan iemand die mindful leeft zich richten op het heden en de dingen doen die hij of zij nu kan doen om een betere toekomst te creëren. Door zich te concentreren op het heden, kan men meer aanwezig zijn in de momenten die hij of zij beleeft en deze vollediger ervaren.
Mindfulness kan iemand ook helpen om bewust te worden van negatieve patronen of gewoonten die zijn of haar toekomst negatief kunnen beïnvloeden. Door deze gewoonten en patronen te herkennen en te veranderen, kan men de toekomst positief beïnvloeden.
Mindful leven kan dus juist helpen om meer aandacht te besteden aan de toekomst en op een bewuste manier keuzes te maken die bijdragen aan een positieve toekomst.
Leef je hierdoor minder in het verleden?
Ja, mindfulness kan helpen om minder in het verleden te leven. Bij mindfulness gaat het er immers om, om bewust te zijn van het huidige moment en je volledige aandacht te richten op wat er nu gebeurt, zonder oordeel. Dit betekent dat je jezelf traint om je aandacht te richten op het heden en niet te blijven hangen in het verleden of te piekeren over de toekomst.
Wanneer we onszelf toestaan om in het verleden te blijven hangen, kunnen we ons gevangen voelen in negatieve emoties zoals spijt, verdriet, woede of schuld. Dit kan ons welzijn aantasten en ons verhinderen om ten volle te genieten van het huidige moment en ons leven in het hier en nu.
Mindfulness kan helpen om uit deze cyclus van negatieve emoties te stappen door ons te leren onze aandacht te richten op wat er nu gebeurt. Door de beoefening van mindfulness leren we ons te concentreren op onze ademhaling, lichaamssensaties en gedachten, zonder oordeel en zonder te oordelen of ons te laten meeslepen door onze emoties.
Door meer bewust te zijn van ons huidige moment en onze gedachten en emoties, kunnen we ons bewust worden van hoe onze geest werkt en ons vermogen om ons bewustzijn te trainen om minder in het verleden te leven en meer te leven in het heden.
Is mindfulness voor iedereen geschikt?
Over het algemeen is mindfulness geschikt voor de meeste mensen, maar het is niet per se de beste aanpak voor iedereen en kan voor sommige mensen minder geschikt zijn.
Mindfulness is vooral nuttig voor mensen die last hebben van stress, angst, depressie, chronische pijn of slaapproblemen, omdat het kan helpen om deze symptomen te verminderen en een gevoel van rust en welzijn te bevorderen. Het kan ook nuttig zijn voor mensen die op zoek zijn naar manieren om hun aandacht en concentratie te verbeteren of om beter om te gaan met de uitdagingen van het dagelijks leven.
Aan de andere kant kan mindfulness minder geschikt zijn voor mensen met bepaalde psychische aandoeningen, zoals schizofrenie of bipolaire stoornis, omdat het de symptomen van deze aandoeningen kan verergeren. Mensen met deze aandoeningen dienen daarom hun arts te raadplegen alvorens mindfulness te beoefenen.
In het algemeen is het belangrijk om op te merken dat mindfulness een vaardigheid is die oefening vereist, en het kan even duren voordat je de voordelen ervan begint te ervaren. Het is ook belangrijk om te onthouden dat mindfulness geen vervanging is voor professionele behandeling en dat mensen met ernstige psychische problemen professionele hulp moeten zoeken van een gekwalificeerde zorgverlener.
Waarom is het niet geschikt voor mensen met een bipolaire stoornis?
Mindfulness kan voor sommige mensen met een bipolaire stoornis problematisch zijn omdat het hen kan blootstellen aan emoties en ervaringen die hun manische of depressieve symptomen kunnen verergeren.
Bij mensen met een bipolaire stoornis kan de geest erg actief zijn en kunnen ze zich snel verliezen in gedachten en emoties. Mindfulness vereist dat men zich op een open en nieuwsgierige manier bewust wordt van deze ervaringen, maar voor sommige mensen kan dit overweldigend zijn en hun symptomen verergeren.
Daarnaast kan het beoefenen van mindfulness een verhoogd risico op overstimulatie en verhoogde emotionele reacties met zich meebrengen, wat bij sommige mensen met een bipolaire stoornis tot manie kan leiden.
Het is belangrijk om op te merken dat mindfulness niet per se slecht is voor mensen met een bipolaire stoornis. Het kan juist nuttig zijn als het op de juiste manier wordt beoefend en in combinatie met professionele medische behandeling en therapie. Het is echter belangrijk om te overleggen met een gekwalificeerde professional voordat je begint met een mindfulness-praktijk als je een bipolaire stoornis hebt, zodat je kunt bepalen wat voor jou het beste is.
Mindfulness en kinderen: werkt dat?
Ja, mindfulness kan ook voor kinderen nuttig zijn. Uit onderzoek blijkt dat mindfulness-programma’s voor kinderen en tieners effectief kunnen zijn bij het verminderen van stress en angst, het verbeteren van de concentratie en aandacht en het bevorderen van het welzijn.
Kinderen en tieners kunnen net als volwassenen profiteren van mindfulness-oefeningen zoals meditatie, ademhalingsoefeningen en yoga. Deze oefeningen kunnen hen helpen om beter om te gaan met stressvolle situaties, om hun emoties beter te begrijpen en te beheersen, om zich beter te concentreren en om zich meer verbonden te voelen met anderen.
Bovendien kan mindfulness kinderen en tieners helpen om een positievere houding ten opzichte van zichzelf en anderen te ontwikkelen, wat kan leiden tot een betere sociale en emotionele ontwikkeling en een hogere kwaliteit van leven.
Waar leer ik mindfulness?
Er zijn verschillende manieren waarop je mindfulness kunt leren, zoals:
- Via boeken en online bronnen. Er zijn veel boeken, artikelen en online cursussen beschikbaar over mindfulness. Je kunt bijvoorbeeld beginnen met het lezen van boeken als ‘Mindfulness in de maalstroom van het leven’ van Jon Kabat-Zinn of ‘De kracht van het nu’ van Eckhart Tolle. Ook zijn er veel websites, apps en online cursussen beschikbaar die je kunnen helpen om mindfulness te leren en oefenen.
- Via workshops en cursussen kan je het ook je eigen maken. Deze worden door het hele land aangeboden en zijn eenvoudig online te vinden. Een cursus kan je helpen om de principes van mindfulness beter te begrijpen en om verschillende technieken en oefeningen te leren. Vaak zijn live cursussen doeltreffender omdat je direct geholpen en gestimuleerd wordt.
- Via coaching als je mindfulness echt voor het oplossen van problemen wilt gebruiken. Hierbij gaat het dan om privé behandelingen en dus niet in groepsverband.
Kies die manier die voor jou het fijnst aanvoelt!
Afbeeldingen: Pixabay
